Në një mosmarrëveshje me qeverinë për 800 milionë dollarë për shpenzimet e rikuperueshme të Bankers Petroleum për periudhën 2012-2017, Gjykata Ndërkombëtare e Arbitrazhit ka vendosur që 75% e këtyre shpenzimeve do të jenë të zbritshme dhe 25% nuk do të njihen. Mosnjohja e 25% të shpenzimeve rrit të ardhurat e tatueshme të Bankers dhe si rrjedhojë fitimet, mbi të cilat llogaritet tatim fitimi prej 50, (gjithmonë nëse nga ky rishikim kompania do të rezultojē me fitim).
Gjykata Ndërkombëtare e Arbitrazhit ka dhënë vendimin përfundimtar në një mosmarrëveshje prej 800 milionë dollarësh midis Bankers petroleum, kompanisë së naftës në pronësi kineze dhe Shqipërisë lidhur me kostot e rikuperimit në një nga fushat më të mëdha të naftës në Europë.
Gjykata e dha vendimin më 7 qershor pas një çështjeje arbitrazh të sjellë nga Bankers Petroleum kundër Ministrisë së Energjisë dhe Industrisë së Shqipërisë dhe kompanisë shtetërore të naftës Albpetrol. Sipas qeverisë nga çështje rezultoi se më shumë se 236 milionë dollarë në kostot e pretenduara nga Bankers në lidhje me fushën e naftës Paros-Marinzë ishin të pakthyeshme. (Që do të thotë që kjo shumë njihet si shpenzim i panjohur, duke rritur automatikisht të ardhurat e tatueshme, mbi të cilat më pas përllogaritet fitimi dhe më pas tatim fitimi prej 50% të tatim fitimit[1]– shpjegim i Monitor).
Qeveria shqiptare dha një deklaratë për shtyp në lidhje me vendimin javën e kaluar, duke thënë se shteti mbizotëroi në “shumë nga çështjet e interpretimit” të kontratave të palëve. Ministria e Infrastrukturës dhe Energjisë tha se Gjykata ra dakord me interpretimin e Shqipërisë për aspekte të rëndësishme të marrëveshjeve, në veçanti që kategoritë e kostove të rikuperueshme janë të listuara në mënyrë specifike në marrëveshje, kështu që kostot e tjera si pagesat e bëra për operacionet kanadeze të Bankers ose pagesat për zgjidhjet e mosmarrëveshjeve me mirëkuptim me kompani të tjera për furnizimin me naftë nuk mund të rikuperohen (në ndryshim nga pretendimet e Bankers). Po sipas njoftimit të Ministrisë, Gjykata konkludoi gjithashtu se nuk mund të pretendoheshin as kostot e kundërshtuara që ishin bërë, të tilla si investimet në marrëdhëniet me komunitetin që kanë qenë të ekzagjeruara ose pagesat për qiratë e tokës.
Lidhur më këtë çështje ka shkruar një artikull Global Arbitration Review (GAR), revista më e njohur e dhe e akredituar për arbitrazhin ndërkombëtar. Pasi jep variantin e qeverisë, revista thotë se Bankers pretenton se ka fituar në çështjet kryesore. Në vijim artikulli me shkurtime:
“Megjithatë, sipas zyrës avokatore të Bankers në arbitrazh Bennett Jones, deklaratat e qeverisë janë keqorientuese dhe Bankers fitoi në çështjet kryesore. Firma kanadeze shpjegon se në këtë fazë të arbitrazhit ishin në diskutim rreth 800 milionë dollarë në kostot e projektit.
Bennett Jones thotë se kompania fitoi mbi 75% të pretendimeve të saj në arbitrazh dhe se shumica e mbrojtjeve dhe kundërpadive të palës tjetër u hodhën poshtë. Pala tjetër u urdhërua gjithashtu të paguante 70% të kostove të Bankers.
Bankers vepron në bazë të një marrëveshjeje koncesionare të lidhur në vitin 2004 për shfrytëzimin e Patos-Marinzës, fusha më e madhe tokësore në Europën kontinentale.
Mosmarrëveshja lindi pasi autoritetet shqiptare kundërshtuan disa shpenzime që Bankers i kishte raportuar si kosto të rikuperueshme për operacionet e fushës së naftës në vitin 2011 dhe për të cilat ajo kishte paguar vetë nga të ardhurat nga shitja e naftës atë vit. Autoritetet shqiptare thanë se Bankers i kishte borxh 57 milionë dollarë në taksa.
Bankers paraqiti një ankesë në Gjykatën Ndërkombëtare të Arbitrazhi në vitin 2015, duke kërkuar një deklaratë mbi interpretimin e dispozitave të mbulimit të kostos në marrëveshje. Kërkesa fillestare për arbitrazh kishte të bënte vetëm me vitin e auditimit 2011, por më vonë u shtuan dhe vitet e tjera të auditimit.
Arbitrazhi u la pezull me marrëveshje në pritje të një vendimi për vitin e auditimit 2011 nga një panel ekspertësh nga Pricewaterhouse Coopers dhe Navigant Consulting. Ata vendosën në favor të Bankers në 2016, duke gjetur se 97% e shpenzimeve trajtoheshin siç duhet si kosto të rikuperueshme.
Agjencia apeloi vendimin e ekspertëve në gjykatën e Arbitrazhit, e cila dha një vendim të pjesshëm në 2018 duke e lënë në fuqi vendimin.
Gjykimi përfundimtar vlerësoi periudhën e auditimit nga 2012 deri në 2017, në lidhje me njohjen e kostove me vlerë 800 milionë dollarë amerikanë.
Bennett Jones thotë se në vendimin përfundimtar gjykata gjeti se mbi 75% e kostove të pretenduara nga Bankers ishin të rikuperueshme dhe se gjykata dha një lehtësim deklarativ për dispozitat e kontratës që do të “shërbejë si guidë për rikuperimin e kostos në vazhdim”. (Kjo do të thotë që Bankers mund ti njohë në bilanc si shpenzime të zbritshme dhe do jenë guida e të ardhmes për rikuperimin e kostove– shpjegim i Monitor)
Shqipëria tha në njoftimin e saj se gjykata u pajtua me pikëpamjen e saj se disa kategori kostosh të pretenduara nga Bankers nuk ishin të rikuperueshme – duke përfshirë pagesat për operacionet e saj kanadeze, pagesat për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve me kompanitë e tjera të naftës, investimet në marrëdhëniet me komunitetin dhe qiranë e tokës.
GAR interpreton se gjykata miratoi gjithashtu ankesat e Shqipërisë se Bankers kishte shkelur detyrimet e saj për të kryer tenderat për kontratat e dhëna për punë në fushën e naftës dhe se kjo përbënte një mospërmbushje të qëllimshme të marrëveshjeve.
I kontaktuar nga GAR, Thomas Kendra nga Hogan Lovells tha se “Shqipëria është e kënaqur me këtë vendim që vërteton atë që ka shpjeguar për më shumë se një dekadë: që Bankers ka rikuperuar gabimisht shuma të tepërta nga fitimet e fushës së naftës. Këto shuma më në fund do të vlerësohen me nivelet reale, që do të thotë se tatimi mbi fitimin më në fund mund të gjenerohet për shtetin.”
Jonathan Walsh nga Curtis Mallet-Prevost Colt & Mosle, këshilltar i Albpetrol, tha: “Klienti është i kënaqur me rezultatin.”, citohet në artikullin e GAR.
1] Rezultati tatimor i shoqërisë nuk llogaritet sipas ligjit “Për tatimin mbi të ardhurat”, por bazuar në Marrëveshjen e Hidrokarbureve lidhur midis Albpetrol sh.a. dhe Bankers, miratuar në 2004-n, sipas së cilës, rezultati llogaritet pasi nga të gjitha të ardhurat të zbriten të gjitha shpenzimet operative, por edhe ato kapitale të bëra nga subjekti përfitues i koncesionit. Sipas konceptit fiskal të aplikuar për kompanitë komerciale që kanë përfituar koncesione për shfrytëzimin e burimeve të naftës e gazit, sipas marrëveshjes koncesionare do të duhet të tatohej me 50%./MONITOR
